Homiletiek: ETF en Passie voor Preken

Als er iets is wat het waard is om gedaan te worden, is dat wel: preken! De prediking is een geweldig middel om Gods woord dichtbij mensen te brengen. Prediking is niet minder dan een manier om te gaan in het voetspoor van Jezus die kwam om het koninkrijk van God te verkondigen. Prediking is een werk van de Geest waarin Gods kinderen volop worden ingeschakeld met hun mogelijkheden en hun zwakheden.

Homiletiek aan de Evangelische Theologische Faculteit Leuven

Daarom is de prediking het ook waard om goed gedaan te worden. Daarvoor bestaat het theologische vak homiletiek (preekkunde). Van 2008 tot 2013 doceerde ik dit vak, in samenwerking met Ron van der Spoel, aan de Evangelische Theologische Faculteit in Leuven. Het gedachtegoed van de in 2002 gestarte preekbeweging Passie voor Preken werd daar verder ontwikkeld in de context van de ETF, een faculteit met een brede, op Europa gerichte, evangelicaal-protestantse uitstraling.

Openingscollege 'Hoe spiritueel zijn onze preken?'

Op 29 september 2008 heb ik bij de opening van het academische jaar aan de ETF in Leuven een college gehouden met de titel 'Hoe spiritueel zijn onze preken?' In dit college zet ik een volgende stap op de weg van een 'spirituele homiletiek'. Je kunt het college hier nalezen: Hoe spiritueel zijn onze preken? De lectio divina als inspiratiebron voor een spirituele homiletiek. Er is ook een Engelse vertaling van het openingscollege beschikbaar (met dank aan Dick Moes): How Spiritual Are Our Sermons? Bekijk ook de Powerpointpresentatie.

Aandacht in de pers:
Friesch Dagblad: De kerk moet een vindplaats worden van spiritualiteit
Nederlands Dagblad: Zelfbewuste kerk moet zich profileren
UitdagingOnline: 'Christus kennen is het antwoord op honger naar vervulling'

Een spirituele homiletiek

Het openingscollege op 29 september 2008 markeert het startpunt van de ontwikkeling van een spirituele homiletiek in een evangelisch-protestantse context. Eerdere bijdragen aan deze 'spirituele homiletiek' zijn:

Jos Douma, Waarlijk, mijn ziel. Een spiritueel verhaal over de ziel van de prediker - 2007 (pdf)

Jos Douma, Preken in een spirituele tijd. Pleidooi voor een spirituele homiletiek - 2007 (pdf)

Ook mijn dissertatie Veni Creator Spiritus. De meditatie en het preekproces was al een bijdrage aan een spirituele homiletiek, hoewel ik die term toen nog niet gebruikte. Informatie over dat proefschrift (de tweede druk verscheen in 2008): www.josdouma.nl/dissertatie.

Artikelen over prediking

Hieronder vind je een aantal homiletische artikelen die in de voorbije jaren zijn gepubliceerd.

Artikelen van Jos Douma

Het geheim van een goede preek - 2012 (pdf)

Waarlijk, mijn ziel. Een spiritueel verhaal over de ziel van de prediker - 2007 (pdf)

Preken in een spirituele tijd. Pleidooi voor een spirituele homiletiek - 2007 (pdf)

Levend en krachtig is het woord. Veenhof en de prediking - 2006 (pdf)

Passie voor preken: een verhaal over de verkondiging - 2004 (pdf)

Hoe Persoonlijk preken wij? Christus voorstellen in de verkondiging - 2004 (pdf)

Preken met passie voor Christus - 2002 (pdf)

Artikelen van Ron van der Spoel

Persoonlijk preken - 2004/2007(pdf).

Het profiel van de homiletiek

De homiletiek aan de Evangelische Theologische Faculteit in Leuven wil zich onderscheiden door de speciale aandacht voor spiritualiteit. Het gaat om preekonderwijs waarin een accent wordt gelegd op inspirerend, persoonlijk en spiritueel preken.

Tegelijk gaat het in veel bredere zin om een evangelisch-protestantse homiletiek, waarin we het goede van de protestantse/gereformeerde en evangelische tradities met elkaar willen verbinden. Dat betekent dat het gaat om een homiletiek waarin:

  1. de Bijbel voor de inhoud van de prediking de fundamentele plaats inneemt (een bijbelse homiletiek);
  2. het evangelie als de goede en blijde boodschap van vergeving, genezing en bevrijding centraal staat (een evangelische homiletiek);
  3. Christus, en in Hem de Vader en de Geest, alle eer ontvangt (een christocentrische homiletiek);
  4. het besef levend wordt gehouden staat dat het alleen de heilige Geest is die het geloof werkt (een pneumatische homiletiek);
  5. het praktische leven van de christen - in de binnenkamer, de gemeente en de maatschappij - steeds nadrukkelijk in beeld is (een praktische homiletiek);
  6. de prediker dienstbaar wil zijn aan het veranderingsproces waarin de Geest van Christus iedere kind van God brengt (transformatieve homiletiek);
  7. voortdurend aandacht is voor de roeping om in een missionaire tijd het evangelie relevant ter sprake te brengen (missionaire homiletiek).

Daarbij vormt de zogenaamde homiletische driehoek (de dynamische relatie tussen tekst, hoorder en prediker in het homiletische proces) steeds opnieuw een structurerend richtpunt voor het onderwijs in de homiletiek én voor de persoonlijke bezinning op de eigen prediking. Deze persoonlijke bezinning willen we sterk bevorderen omdat we leren preken zien als een levenslang proces (lifelong learning) waarvoor we aan de ETF vanaf het allereerste begin, vanuit de homiletische driehoek, tools en thema's willen aanreiken die helpen om ook in de praktijk van de prediking steeds opnieuw te komen tot reflectie op de eigen homiletische praktijk. De homiletische driehoek brengen we als volgt onder woorden:

De tekst: Gods Woord in de Schriften (blijf dicht bij je tekst!)
De hoorder: de gemeente van Christus (blijf dicht bij je hoorder!)
De prediker: de dienaar van het Woord van de Geest (blijf dicht bij je hart!)
Daarbij moet steeds bedacht worden dat de prediking ingebed wil zijn in de liturgie van de kerk: er wordt gepreekt in de samenkomsten van de gemeente. Rondom de homiletische driehoek tekenen we daarom een liturgische cirkel.

Preken is prachtig

Vanuit dit motto zijn we begonnen indertijd begonnen met Passie voor Preken. Graag nemen we deze gedachte nu mee naar de ETF om de homiletiek daar ermee in te kleuren! In een introducerend artikel schreef Jos Douma er indertijd het volgende over:

"Als Passie voor Preken één ding niet wil, dan is dat: meedoen in het jammeren over de prediking. Er wordt door velen alleen maar geklaagd over de prediking. Kerkgangers raken keer op keer teleurgesteld. Voorgangers roepen dat het allemaal zo moeilijk is en dat de hoorders zijn verwend. Nog weer anderen zeggen dat de preek haar langste tijd heeft gehad omdat ze niet meer zou passen in onze beeld- en emotiecultuur. Het zal allemaal wel waar zijn.

Wij geloven dat God mensen roept om zijn geweldig goede evangelie door te geven aan anderen. Wij geloven dat het een voorrecht is om waar en wanneer dan ook een preekstoel (of een podium) te beklimmen en in de Naam van Jezus Christus het heil uit te roepen. Wij geloven dat de Geest van Christus werkt wanneer de Schriften open gaan om met hart en ziel gehoord te worden. Kortom: preken is prachtig!

Wat de kerken nodig hebben zijn predikers die dit weer echt geloven. Zijn onze vaak massieve theologische betogen - die zeker aanspraak kunnen maken op waarheid, daarover geen misverstand - niet te vaak als een soort harnas dat we aantrekken om onze verlegenheid te verbergen? Passie voor Preken wil die verlegenheid omzetten in verlangen. Het is waarlijk een geweldig voorrecht om te mogen preken! Dat zeggen de Schriften toch ook? 'Hoe liefelijk zijn op de bergen de voeten van de vreugdebode, die vrede aankondigt, die goede boodschap brengt, die heil verkondigt' (Jesaja 52:7)."

Lees: Passie voor Preken: een verhaal over de verkondiging (pdf)

De basisboeken

In het homiletisch onderwijs fungeren de volgende publicaties als twee basisboeken:

Jos Douma, Veni Creator Spiritus. De meditatie en het preekproces, Kok Kampen 2000.
Meer informatie: www.josdouma.nl/venicreatorspiritus

Ron van der Spoel, Preken is Prachtig, uitgave in eigen beheer, 2007.