Schriftlezing: Matteüs 28:16-20

Kijk de preek terug op YouTube:

Luister de preek terug als podcast:


[Onder de preek vind je tien gesprekvragen en drie werkvormen]

Inleiding

Ik heb vanmiddag drie dikke boeken meegenomen. Donkerrood van kleur. Elk zo’n 600 pagina’s. Samen ruim 3 kilo aan papier. De titel van de drie boeken: ‘Pro Rege’. Dat komt jullie bekend voor. 

Pro Rege is Latijn en betekent ‘Voor de Koning’. Dat staat ook op een steen die hier in de kerk is ingemetseld vlak bij de ingang. ‘De eerste steen gelegd op 1 augustus 1972 voor den Koning – Psalm 2:6’.

In Psalm 2 vers 6 staat dit te lezen: 

“Ikzelf heb mijn koning gezalfd,
op de Sion, mijn heilige berg.”

Ik heb al wel eerder gedeeld dat een van mijn overwegingen om het beroep naar Pro Rege aan te nemen was, dat ik me erg aangesproken voel door de naam van dit kerkgebouw en wat daar aan bijbels gedachtegoed achter schuil gaat. ‘Voor de koning’. 

Dat heeft alles te maken met het koninkrijk van God, met God die weer Koning wordt, met het Koningschap van Christus. Dat fascineert me al vele jaren, en dat heeft nu weer een nieuwe impuls gekregen door dit driedelige boekwerk van Abraham Kuyper dat 1800 bladzijden lang over maar één onderwerp gaat: ‘Het Koningschap van Christus’. De drie delen verschenen in 1911-1912. Maar oorspronkelijk was het een serie artikelen die Abraham Kuyper schreef van 6 januari 1907 tot 8 januari 1911 in het blad De Heraut. Maar liefst 160 artikelen schreef hij in die vier jaren.

Nog even: wie was Abraham Kuyper? Hij was een heel bekende theoloog, schrijver, oprichter van de Vrije Universiteit in Amsterdam en politiek leider die leefde van 1837 tot 1920. Van 1901 tot 1905 was hij premier van Nederland. Hij schreef ontzettend veel over politiek, maatschappij, kerk en theologie. Hij stond ook aan de wieg van het ontstaan van de Gereformeerde Kerken in Nederland in 1892 nadat hij leiding had gegeven aan de Doleantie van 1886. Dat is allemaal kerkgeschiedenis. Heel interessant maar niet per se voor nu. Hij werd trouwens ook wel Abraham de Geweldige genoemd. En hij was aan de ene kant heel populair, maar hij had ook veel tegenstanders.

Nu gaat het me om dit ene: dat ik heel graag, mede geïnspireerd door Abraham Kuyper, bezig wil zijn met wat ik maar even noem: ‘de herontdekking van het Koningschap van Christus over heel ons leven’. En daarbij is dit driedelige werk voor mij dus een belangrijke inspiratiebron. Ik vraag van niemand van jullie het ook te lezen, dus wees gerust.😉

Ik ga drie dingen doen (in deze preek die wat meer dan anders het karakter heeft van onderwijs). (1) We staan stil bij de uitspraak van Jezus ‘Mij is alle macht gegeven in de hemel en op de aarde’. (2) We staan stil bij de zeven koninkrijksgebieden die Kuyper noemt. (3) We staan stil bij hoe onze geloofsgesprekken in Brongroepen hiermee bezig kunnen.

1

Pro Rege, dat driedelige boekwerk gaat eigenlijk over één centrale uitspraak van Jezus, die ook keer op keer terugkomt. “Mij is alle macht gegeven in de hemel en op de aarde.”

Dat woord macht dat Jezus hier in de mond neemt, gaat over een heel actueel thema.

We zien allemaal wat er gebeurt in Amerika, in Rusland, in China, in Gaza, in Israël, in Oekraïne. We zien dat de democratie wordt uitgehold. We zien oorlogen die maar doorduren. We zien ook enorm ingrijpende ontwikkelingen op het gebied van AI, van de wereldhandel, van defensie en veiligheid, van de politiek die steeds verder polariseert. Allemaal ontwikkelingen die we ons laten zeggen tien jaar geleden nog maar nauwelijks konden voorstellen. 

Weet je wat me de laatste tijd begon op te vallen? Dat dat woord ‘macht’ steeds weer opduikt. Al die ontwikkelingen lijken te maken te hebben met macht. Dat woord klinkt op het eerste gehoor niet positief. We denken dan al snel aan: machtspolitiek, machtswellust, machtsmisbruik, machtspelletjes, machtsvertoon.

En terwijl we dat allemaal voor onze ogen zien gebeuren, voelen we ons: on-macht-ig en macht-eloos. En misschien ook wel: bang en boos. 

Wat moeten we hiermee, in de kerk? Wat betekent kerk zijn in zo’n verandering van tijdperk? En zo kom ik uit bij die uitspraak van Jezus aan het slot van het Matteüs-evangelie. “Mij is alle macht gegeven in de hemel en op de aarde.” We moeten leren om al ons spreken over macht te verbinden met Jezus. Want deze uitspraak van Jezus betekent dat Hij zegt: “Ik ben Koning!” Want koningschap en macht zijn in de bijbel onlosmakelijk met elkaar verbonden. 

Zeker is het ook belangrijk om Jezus te kennen als profeet, als priester, als vriend, als verlosser, als gekruisigde, als opgestane, als doper met de heilige Geest. Maar dat begint allemaal bij dit ene: dat Hij Koning is.

En ik geloof dat we in onze huidige tijd meer dan ooit Jezus moeten leren kennen en liefhebben als Koning. In een tijd waarin er zo heel veel spanning is rond alles wat met macht te maken heeft, is het belangrijk om niet over elkaar heen te buitelen met onze meningen en oplossingen en zorgen, maar om stil te worden en te luisteren naar die stem die zegt: “Mij is alle macht gegeven in de hemel en op de aarde.”

Maar wat is eigenlijk ‘macht’? Macht is het vermogen om anderen te beïnvloeden, zodat hun gedachten en gevoelens en gedrag veranderen. Macht is invloed. Macht is veranderkracht. En nu kun je twee soorten macht onderscheiden en ze kunnen allebei positief of negatief worden ingezet.

Je hebt aan de ene kant macht die dwingt. Dit is de macht die wordt uitgeoefend door druk of controle, dat je iemand dwingt te doen wat jij wilt. Positief kan dat gaan om ouders die hun kind opvoeden, een overheid die via wetten zorgt voor orde en recht, een docent die structuur geeft aan een klas en zo een veilige leeromgeving creëert. Negatief kan dat gaan om een dictator die een heel volk onderdrukt, een kerk die gehoorzaamheid afdwingt door te dreigen, een partner in een relatie die de ander controleert en manipuleert door emotionele chantage. Dat is dwing-macht.

Je hebt aan de andere kant macht die definieert. Dit is de macht, die vaak onzichtbaar is, die bepaalt wat als waar of goed, als normaal of gewenst geldt. Het is de macht van woorden, beelden, overtuigingen en verhalen. De macht van gewoontes die we hebben en we weten soms eigenlijk niet zo goed waarom. De macht waardoor bepaalde groepen in de samenleving minder kansen krijgen. De macht van de reclamewereld en de social media en de tech-giganten. Het is ook de macht waardoor je denkt: het zal mijn tijd wel duren, er verandert toch niks. De macht van onuitgesproken normen waar je je wel aan moet houden. En ook de onzichtbare kwade machten.

Waar de dwing-macht vaak gekoppeld is aan concrete mensen die die macht uitoefenen, is de definieer-macht meer mentaal: een manier van denken, verwachtingspatronen, gewoontes.

En we voelen nu denk ik wel aan: macht is overal. Sterker nog: we hebben zelf ook allemaal macht. Het kan een goede invloed zijn, maar eerlijk is eerlijk, vaak is er ook kwade invloed. Het is niet helemaal voor niks dat we bij het woord macht eerder negatieve associaties hebben dan positieve.

Maar nu terug naar die stem die klinkt: “Mij is alle macht gegeven in de hemel en op de aarde.”

Omdat ik weet dat het Jezus is die het zegt, vertrouw ik erop dat het hier om positieve macht gaat, Gods veranderkracht. Niet de macht zoals we die in de wereld vaak zien, macht die mensen kleineert of domineert of naar beneden haalt. Maar macht die mensen ruimte geeft, die verbinding maakt, die veiligheid schept, die vreugde geeft.

De macht van Jezus wordt gekleurd door door zachtmoedigheid, nederigheid, barmhartigheid, door liefde, waarheid en genade. Het is de macht van de open hand, niet van de gebalde vuist. En als we in onze wereld macht zien zonder die kleur van Jezus, de macht van de gebalde vuist, dan weten we: dit is gecorrumpeerde macht. Hier worden muren gebouwd in plaats van bruggen. Hier wordt angst gezaaid in plaats van vrede.

2

Jezus heeft dus alle macht in de hemel en op de aarde. En als we nu terug gaan naar Abraham Kuyper, dan is dit wat hij zegt: wij zijn als kinderen van God, als leerlingen van Jezus geroepen om op weg te gaan in deze wereld – hier op áárde – om die macht van Jezus zichtbaar en ervaarbaar te maken, om te spreken en te handelen terwijl we onze Koning volgen en gehoorzamen op alle gebieden in ons leven. “Alle macht (…) op de áárde”. Daar gaat het om in Pro Rege.

Iemand noemde dit driedelige boekwerk van Abraham Kuyper: “Een kathedraal van het alledaagse leven”. God is niet uitsluitend of allereerst in onze kerkelijke gebouwen aanwezig, Hij is aanwezig in zijn wereld, op zijn aarde, in de schepping en samenleving. Heel deze aarde met haar alledaagse leven is Gods kathedraal.

De allereerste zin uit het Voorwoord van dit werk luidt dan ook zo:

“Pro Rege bedoelt de scheiding op te heffen, die zich in ons bewustzijn, veel scherper dan goed was, tussen ons Kerkelijk leven en ons leven buiten de Kerk heeft afgetekend.”

Iets eenvoudiger vertaald: “Met Pro Rege wil ik de scheiding opheffen – die veel te diep is – tussen ons leven in de kerk en ons leven buiten de kerk.”

Daar verzette Kuyper zich tegen, tegen die scheiding. Zeker, Christus is ook Koning van de Kerk, maar Hij is voor alles Koning over heel de aarde. Alles op aarde valt onder het Koningschap van Christus. Kuyper liep er in zijn tijd tegenaan dat Christus vooral werd geëerd als Verlosser van onze zonden, als Heiland, en ook als Profeet van het Woord van God en als Hogepriester die zichzelf offerde. Maar over het Koning zijn van Jezus, daarover ging het niet. En dat had als gevolg dat het geloof heel kerkelijk werd. Geloven deed je in de kerk, en buiten was de grote boze wereld. Nee, zei Kuyper, die wereld is Gods wereld, daar is de Geest aan het werk, daar is Jezus Koning.

Misschien kennen sommigen van jullie de allerbekendste uitspraak van Kuyper wel (uit 1880, bij de openingen van de VU in Amsterdam in een toespraak over ‘Soevereiniteit in eigen kring’): 

“Geen duimbreed is er op heel ’t erf van ons menschelijk leven, waarvan de Christus, die áller Souverein is, niet roept: ‘Mijn!’” 

Pro Rege is opnieuw één grote uitwerking van die basisgedachte.

Ik laat nu een afbeelding zien waaruit duidelijk wordt hoe Kuyper dat ziet. 

Dit zijn de zeven gebieden waar het koninkrijk van God gestalte krijgt, waar Jezus koning is, waar de macht van Christus, die mild en vriendelijk is, zich wil laten gelden.

Kort iets over elk van de zeven gebieden in de hoop dat je iets proeft van de volle breedte van het leven waar het Koningschap van Christus ertoe doet. Ik doe dat ook met het oog op geloofsgesprekken in Brongroepen omdat ik denk dat die misschien een veel grotere breedte kunnen hebben dan we misschien gewend zijn (ervan uitgaande dat vooral gebied 1 en 2 vaak centraal zullen staan):.

1. De discipel

Christus is Koning in jouw persoonlijke leven als leerling van Jezus en als kind van God. Dat betekent dat je je door Hem wilt laten leiden in je hart en je gevoelens, in je tijd en je verlangens. Als je bidt, Bijbel leest, stil bent of keuzes maakt, zijn dat geen losse momenten, maar ligt dat ingebed in jouw discipel zijn en je verlangen om naar de stem van de Koning te luisteren die zacht en uitnodigend spreekt.

2. De kerk 

Christus is Koning in de kerk. En dat gaat niet allereerst over het stenen gebouw, of de kerkelijke organisatie maar over de geloofsgemeenschap. Waar mensen elkaar in de kerk dragen, samen bidden, zingen en dienen, daar oefent Christus zijn zachtmoedige macht uit. Een kerkenraad die vergadert, een brongroep die samenkomt, een muziekteam dat musiceert, een avond geloofsonderwijs – het zijn allemaal plekken waar het  Koningschap van Christus tastbaar wordt.

3. Het gezin

Christus is Koning in het gezinsleven. Hij is dat niet als een strenge heerser, maar als degene die liefde en vreugde, vrede en geduld inbrengt. Als ouders hun kinderen leren bidden, als een maaltijd wordt gedeeld in dankbaarheid, als een ruzie wordt bijgelegd, als er een knuffel wordt gegeven, als je elkaar helpt en dient, dan merk je: de Koning woont hier. 

4. De maatschappij

Christus is Koning in de samenleving. De maatschappij is vol activiteit en organisaties waar mensen elkaar helpen en met elkaar samenwerken. Denk aan het vluchtelingenwerk, aan buren die elkaar helpen, aan organisaties die recht en duurzaamheid nastreven, aan sportverenigingen. Christus’ macht werkt door in kleine daden van zorg en aandacht en in grote bewegingen en projecten van gerechtigheid. Maar ook in alle beroepsarbeid, alle ondernemerschap, de economie, het samen werken aan een duurzamer samenleving – kan iets gaan schitteren van zijn Koninkrijk.

5. De staat

Christus is Koning in de wereld van politiek en overheid. Ook al lijkt het vaak een keiharde arena van macht en belang, zijn roepstem klinkt: laat er recht en waarheid en vrede zijn. Als wetten bescherming bieden aan kwetsbaren, als bestuurders zoeken naar het goede voor álle burgers, als rechters rechtspreken zonder aanzien des persoons, dan ervaar je iets van de macht van Jezus. Het is zijn Koninkrijk in de publieke ruimte.

6. De wetenschap

Christus is ook Koning in het zoeken naar waarheid en kennis. Wetenschappers die nieuwsgierig zijn, die vragen durven stellen, die de schepping onderzoeken met respect en verwondering, zijn bezig in zijn Koninkrijk. Het gaat om licht dat doorbreekt: in medische ontdekkingen, in nieuwe technologie, in diepere inzichten in de psyche van de mens. Elke wetenschappelijke vondst is een echo van de stem van de Koning die zegt: “Ik maak alles nieuw.”

7. De kunst

Christus is Koning in de wereld van schoonheid en verbeelding. In muziek die je ziel raakt, in schilderijen die beter dan woorden stem geven aan wat we voelen, in toneel of film die een glimp geven van waarheid of verlangen. Kunst maakt zichtbaar dat er meer is dan cijfers en regels: er is kleur, geluid, materiaal, emotie, expressie. Als een lied je ontroert, een beeld je hoop geeft, een schilderij je raakt – dan proef je iets van het Koningschap van Christus

3

Ik hoop dat je aanvoelt: het Koningschap van Christus gaat over héél het leven. Jezus zegt: “Mij is alle macht gegeven op heel de aarde (zoals in de hemel)” dan is dat een uitnodiging om daar samen mee bezig te zijn.

Ik wil jullie daarom uitnodigen, als Brongroepen, maar ook op andere plekken, om deze volle breedte in beeld te krijgen als je samenkomt. 

Misschien is er een gebied waarop jij heel graag bezig bent, dat kun je dan inbrengen in de Brongroep. Want het heeft allemaal te maken met het koninkrijk van God, met het Koningschap van Jezus. 

De Brongroep is de plek waar je elkaar ontmoet als geloofsgemeenschap, waar je je persoonlijke geloof kunt delen en je weg van discipelschap met vallen en opstaan. 

De Brongroep is de plek waar je samen kunt praten over het gezinsleven en alles wat daarin vaak moeilijk kan zijn. 

De Brongroep is de plek waar je samen kunt groeien in maatschappelijke en politieke betrokkenheid.

De Brongroep is de plek waar je samen kunt genieten van nieuwe wetenschappelijke inzichten op gebieden die jou interesseren. En het is de plek waar kunst een bijdrage levert aan het steeds meer leren zien van het koninkrijk.

Heel het leven – Pro Rege. Ik hoop dat we daar samen in gaan groeien in de tijd die voor ons ligt!

Gesprekvragen

  1. In Matteüs 28:18 zegt Jezus: “Mij is alle macht gegeven in de hemel en op de aarde.” Wat betekent dit voor jou persoonlijk in je geloof?
  2. Welke associaties heb jij bij het woord macht? Hoe verandert dat beeld wanneer je ernaar kijkt door de bril van Jezus’ zachtmoedige macht?
  3. Jezus’ macht heeft de vorm van open handen in plaats van gebalde vuisten. Kun je een moment uit je leven noemen waar je dat hebt ervaren?
  4. Macht kan dwingend of definiërend zijn. Welke vorm herken jij het meest in jouw omgeving? En waar merk je verschil tussen negatieve en positieve invloed?
  5. Abraham Kuyper zei: “Geen duimbreed van ons leven is er waarvan Christus niet roept: Mijn!” Wat roept deze uitspraak bij jou op: bemoediging of juist spanning?
  6. Van de zeven gebieden die Kuyper onderscheidt (discipel, kerk, gezin, maatschappij, staat, wetenschap, kunst): welke twee gebieden spreken jou het meest aan en waarom?
  7. Waar zie jij in de maatschappij vandaag iets oplichten van het koningschap van Christus?
  8. Hoe kan jouw (Bron)groep of kring helpen om samen de macht van Jezus zichtbaar te maken in jullie eigen omgeving?
  9. De preek benadrukt dat kerk en dagelijks leven niet los van elkaar te maken zijn. Waar merk jij dat je geloof juist wél snel ‘binnen de kerk’ blijft?
  10. Stel je voor dat Christus zichtbaar koning zou zijn in jouw beroep, jouw buurt of jouw hobby. Hoe zou dat er concreet uitzien?

Werkvormen

Geloofslandkaart tekenen

Teken op een groot vel papier zeven cirkels of gebieden (discipel, kerk, gezin, maatschappij, staat, wetenschap, kunst). Vraag de aanwezigen om in elke cirkel steekwoorden of symbolen te schrijven waar zij Christus’ koningschap al herkennen, of juist missen. Bespreek daarna wat er op papier is gekomen-

Open-hand-symbool

Leg voor elke deelnemer twee vellen papier en kleurpotloden klaar. Laat de deelnemers een open hand tekenen (of de contouren van de eigen hand) en een gebalde vuist (of de contouren van een gebalde vuist). Iedereen schrijft vervolgens op in welke situaties hij of zij met een open hand wil leven in plaats van met een gebalde vuist. Daarna kan dit kort gedeeld worden in duo’s.

Groepsgesprek over een koninkrijksgebied

Kies één van de zeven koninkrijksgebieden. Een deelnemer brengt een actuele casus of voorbeeld in (bijv. politiek debat, gezinssituatie, kunstwerk). De groep verkent samen: hoe zou Christus hier Koning zijn?