Preek over Jesaja 58:13-14

Kijk de preek terug op YouTube:

Luister de preek terug als podcast:

1

De rust en de vrede die we vandaag aan de Avondmaalstafel ervaren, is vaak ver te zoeken. Want we maken deel uit van een samenleving die wordt gekenmerkt door: rusteloosheid, gejaagdheid, gehaastheid, drukte, hectiek, overbelasting, altijd ‘aan’ staan. En daar zijn nog veel meer woorden voor te verzinnen. 

En tegelijk is er in diezelfde samenleving inmiddels ook heel veel oog voor dit probleem. Er is een enorm aanbod op het gebied van rust vinden, in balans komen, ontspannen, op retraite gaan, en nog veel meer.

Ik las onlangs in een nummer van het blad blad Flow met als thema ‘Hoe rust jij uit deze zomer?’

“In deze tijd is het leven onrustig. We hebben niet alleen een berg complexe taken, maar worden ook geplaagd door een diepgeworteld gevoel dat we ergens aan moeten voldoen, dat we het meeste uit onze tijd moeten halen, dat we pas van vrije tijd mogen genieten als we de uren, dagen, maanden daarvoor heel hard gewerkt hebben.

Door dat verinnerlijkte ‘moeten’, afgewisseld met het rusteloze scrollen op onze smartphones, zijn we chronisch overprikkeld (…). Het ontbreken van een echte pauze leidt (…) tot een overbelast zenuwstelsel met symptomen als kortademigheid, nervositeit, lichte ontvlam­baarheid, besluiteloosheid en verstoorde slaap.”

2

Herken je daar iets van?

Ik denk dat een heel belangrijke en boeiende vraag om te stellen deze is: en wat heeft de kerk hier nu te bieden? Wat zit er in het evangelie van redding en verlossing door Jezus Christus wat ons helpt om te genezen van onze gejaagdheid en gehaastheid, van onze werkverslaving en telefoonverslaving, van ons altijd maar ‘aan’ staan en niet meer weten waar de pauzeknop zit?

Ik ga daar vanaf volgende week zondag in een prekenserie meer over zeggen als we luisteren naar de oproep van Jezus: “Kom naar mij jullie die vermoeid zijn en belast”. Ik neem vanmiddag al een klein beetje een voorschot.

Want er is een antwoord op die vraag, wat de kerk of wat het christelijk geloof heeft te bieden, een antwoord dat we in de kerk soms ook nauwelijks meer kennen. Dat antwoord luidt: sabbat. 

Dat woord betekent letterlijk: stoppen. Stop, hou op, met werken en kom tot rust en geniet. En zoek God! En doe dat 24 uur achter elkaar.

Als je rusteloosheid en hectiek ervaart en onder de last ervan gebukt gaat, en als je dat in eerlijke momenten misschien zelfs durft te bestempelen als  zonde – je doel missen – of een verslaving – verslaafd aan werk, aan social media, aan aandacht, aan dopamine, aan snelheid, aan productiviteit, aan likes – als dat zo is, dan is de ontdekking van de sabbat niets minder dan een kans om te genezen, om gered te worden, om het evangelie van Jezus, die zichzelf de Heer van de sabbat noemt en die ons uitnodigt om rust te vinden, aan den lijve te ervaren.

3

In deze preek op de middag van de Vredeszondag wilde ik ook graag aansluiten bij het thema vrede. En een tijd geleden ontdekte ik dat de uitdrukking “Shabbat Shalom” bestond. Daarmee wensen Joden elkaar een goede sabbat toe: Shabbat Shalom: dat het maar een vredige en vreugdevolle sabbat mag worden!

En ik vond daarbij ook een vrolijk lied dat ik nu graag willen laten zien en horen, ook om de toon te zetten voor het gesprek over de sabbat. Dat moet niet een moeilijk en zwaar thema worden. 

“Geen strenge dag van laten en verbieden.
Dag van de zon en dag van Jezus’ liefde.”

Het gaat er heel vreugdevol aan toe in dit lied, met alleen maar de eenvoudige tekst: “Shabbat Shalom”. Ik wens je een gezegende en vredige sabbat! We gaan er naar kijken en naar luisteren, en misschien begin je vanzelf een beetje mee te neuriën.

4

Deze vreugde, een speelse vreugde, die heeft God voor ons in gedachten als Hij zegt: Gedenk de sabbatdag.

Luister nog een keer:

“13 Wanneer je je voeten rust gunt op sabbat
en geen handel drijft op mijn heilige dag,
wanneer je de sabbat als een dag van vreugde ziet,
de dag van de HEER als een heilige dag,
wanneer je hem in ere houdt door niet je gang te gaan,
geen handel te drijven of zaken te bespreken,
14 dan vind je vreugde in de HEER.
Ik zal je voeren over de hoogste bergen
en je laten genieten van het land
dat Ik je voorvader Jakob in bezit heb gegeven.
De HEER heeft gesproken!”

Ja, de HEER spreekt! Dat is het bijzondere van alle profetie: dat God zelf aan het Woord komt. Dat is vaak ook heel kritisch en confronterend. In het voorafgaande worden harde noten gekraakt over het vasten, een andere belangrijke geestelijke discipline voor Gods kinderen, naast de sabbat. Dit wordt gezegd in Jesaja 58:3-4:

“‘Waarom ziet U niet dat wij vasten,
en merkt U niet op dat wij ons onthouden?’
Omdat jullie op je vastendagen nog handeldrijven
en jullie arbeiders afbeulen,
omdat jullie onder het vasten strijden en ruziën
en er gewelddadig op los slaan.
Als je op die manier vast,
wordt je stem niet gehoord in de hemel.”

Zoiets kan natuurlijk ook rond de sabbat gebeuren, dat er invulling aan wordt gegeven op een manier die haaks staat op de bedoeling. Zo heeft Jezus ook felle gesprekken met de Farizeeën over de sabbat, omdat ze die dag hebben belast met allerlei regels die het onmogelijk maakten om goed te doen voor mensen in nood. Dat is nooit de bedoeling geweest!

Maar over de sabbat klinkt hier een heel positief geluid. Er klinkt een lied, een lofzang op de sabbat als de heilige dag die een vreugdevolle dag is. Dát is de bedoeling van de sabbat: vreugde in de HEER vinden. Vreugde en vrede! Daar gaat sabbat over. 

5 

God geeft dus de sabbat als geschenk. Het is een heilige dag, een apart gezette dag, een bijzondere dag, een dag van vreugde. Niet een dag van niks mogen en veel regels, maar een dag waarop je echte rust en vrede en vreugde kunt ervaren, omdat je alles wat zes dagen lang zo belangrijk is 24 uur lang loslaat.

Iemand schreef: ‘Als we sabbat hebben gevierd dan hebben we vervolgens eerst drie dagen om terug te denken aan de vreugde die we hebben ontvangen en dan nog eens drie dagen om uit te kijken naar de volgende dag van vreugde.’

Nu spreek ik vanmiddag over de sabbat. Voor verreweg de meeste christenen is die sabbat nu de rustdag van de zondag. Maar het is ook denkbaar dat je een andere dag in de week vorm geeft als sabbat. Welke dag het is, is voor nu even niet het punt. Dát God zo’n dag heeft gegeven, één van de zeven dagen, dat heeft als doel dat Gods vreugde en vrede in ons leven komen en blijven. De sabbat is niet allereerst een gebod, maar een geschenk.

Als je één zevende van je tijd Gods rust en Gods vreugde zoekt, dan knap je daar echt van op!

Jesaja maakt duidelijk dat sabbat dus ook betekent dat er dingen zijn die je niet doet:

  • je stopt met doordraven (je gunt je voeten rust)
  • je drijft geen handel – je bent niet met je dagelijkse werk bezig
  • je gaat niet je gang – altijd maar doorgaan
  • je bespreekt geen zaken – je probeert ook niet te praten over of te denken aan je werk

Het gaat dus om een onderbreking van de dingen die we de andere zes dagen doen en waar we trouwens ook volop van kunnen genieten. Die zes dagen vol bezigheden en werk en handel en contacten en drukte en lekker bezig zijn – die zijn prachtig. Zo heeft God het ook bedoeld. We hebben zes dagen om te werken en lekker bezig te zijn!

Maar als de zevende dag ook volstroomt met al die drukte en bezigheden – dán gaat er iets mis. Dan sijpelt de vreugde van de HEER langzamerhand weg uit je leven. 

God zegt als Schepper: werk zes dagen, maar heilig de zevende dag, geniet van de rust die ik heb geschapen op de zevende dag. Die heb je echt nodig om het vol te houden en om met Mij verbonden te blijven. De sabbat verbindt ons direct met de schepping, met de aarde die door God gemaakt is, met het land, het beloofde land, met de nieuwe wereld die komt. Dat zien we ook terug in die profetie:

“Ik zal je voeren over de hoogste bergen
en je laten genieten van het land
dat Ik je voorvader Jakob in bezit heb gegeven.”

De sabbat is een dag om weer te beseffen dat we leven tussen het paradijs van de schepping van het begin en de nieuwe wereld die komt. Sabbat houden betekent: dat je een uitsparing in de tijd maakt om te beseffen dat het leven op aarde altijd bedoeld is als leven in een vrederijk, in een land van vreugde.

Nu de wereld steeds digitaler wordt, hebben we het denk ik meer dan ooit nodig om ruimte te maken voor dat besef. Ik moest denken aan deze woorden uit Jesaja 32:18:

“Mijn volk zal wonen in een oase van vrede,
een veilige woonplaats,
een oord van rust en zorgeloosheid.”

De sabbat: een oase van vrede, een veilige woonplaats in de tijd, een oord van rust en zorgeloosheid. 

6

Hoe zou dit er nu uit kunnen zien in onze levens? Ik ben zelf nu ruim een jaar geleden begonnen met oefenen in sabbat houden. Gezien mijn werk is zondag voor mij lang niet altijd een sabbat. Met als mogelijk gevaar dat ik zomaar zeven dagen per week bezig ben met mijn werk.

Ik heb zelf gekozen voor een soort van sabbat van vrijdagavond 18 uur tot zaterdagavond 18 uur. De twee belangrijkste dingen die ik niet doe zijn: geen werk-gerelateerde taken en geen schermen. Oftewel: stoppen met werken – dat vind ik zelf best lastig. En stoppen met steeds maar ‘aan’ staan en elk moment of aanleiding aangrijpen om weer op de smartphone of de laptop te gaan.

Ik denk dat er vier dingen zijn die samen van de sabbat echt sabbat maken, en die ik nu ten slotte aanreik om het ook wat concreter te maken. Want hoe kan dit in jouw leven, in jouw gezin, in jouw huis eruit zien:

  1. Stoppen met werken (geen agenda, geen taken die moeten, offline zijn).
  2. Tot rust komen (uitrusten, ontspannen, lezen, een spelletje doen, muziek luisteren).
  3. Genieten (buiten zijn, lekker eten, mensen om ons heen).
  4. God zoeken (door deze eerste drie heen God aanbidden en van Hem houden en ook apart er tijd voor maken o.a. door samen de kerkdienst bij te wonen).

Hoe zou je je voelen als je elke week een minivakantie zou hebben van 24 uur waarin je je ook nog dichterbij God voelt?

“Neem mijn juk op je, en leer van Mij, dan zul je rust vinden.” Die woorden van Jezus zijn een uitnodiging om heel concreet en praktisch tijd te maken in je week, niet alleen op zondag, om die rust dan ook te zoeken en vrede te vinden. 

Shabbat Shalom, lieve mensen. Zoek manieren om in je eigen situatie op de sabbat of de zondag de rust te vinden die God je wil geven door de sabbat te vieren, door je ziel stil te maken en je lif en je hoofd rust te gunnen.

Met dit lied oefenen we dat: ‘Stil, mijn ziel, wees stil’.